Definicja drogi publicznej

„Drogą publiczną jest droga zaliczona na podstawie niniejszej ustawy do jednej z kategorii dróg, z której może korzystać każdy, zgodnie z jej przeznaczeniem, z ograniczeniami i wyjątkami określonymi w tej ustawie lub innych przepisach szczególnych”.

W świetle tej definicji:

  1. ”Drogą publiczną jest droga” ( w tym przypadku adekwatny jest termin domyślny jakim posługujemy się w języku potocznym określany jako ustalony w terenie – na lądzie szlak pieszy czy kołowy,  umożliwiający  przeniesienie się z jednego miejsca do drugiego)
  2. ”Z której może korzystać każdy”. W tym przypadku mówimy o powszechnej dostępności drogi- o możliwości, prawie do poruszania się po niej każdego bez jakichkolwiek ograniczeń.  Rzecz odnosi się do osób poruszających się pieszo czy też innymi środkami lokomocji. W każdym przypadku rzecz dotyczy człowieka, który porusza się samodzielnie czy też korzystając z różnego rodzaju udogodnień  – także tych wynikających z postępu techniki ( jak np. samochód ,rower itp.), ale w zgodzie  z przeznaczeniem.
  3. „w zgodzie z przeznaczeniem”– przeznaczeniem drogi jest przemieszczanie się  – na co wyżej wskazano- a nie prowadzenie na drodze np. działalności budowlanej, handlowej reklamowej  itp.
  4. ”ograniczeniami i wyjątkami określonymi w tej ustawie lub innych przepisach szczególnych”

Zatem mamy do czynienia z absolutnie powszechnym dostępem do dróg publicznych z  jej ograniczeniami i wyjątkami wynikającymi z przepisów prawa. Kwestia zwyczajów (np. krzyż przydrożny itp.)  stanowi odrębny problem w którym kryterium powinno być bezpieczeństwo. W tym miejscu kolejna uwaga dodatkowa: co do zasady korzystanie z dróg publicznych w zgodzie z przeznaczeniem jest nieodpłatne.

W odniesieniu do wyjątków od reguły należy zwrócić uwagę na jeszcze jeden wyjątek natury stricte prawnej. Chodzi o wyjątki od zasad zawartych w systemie prawa, które to zasady najczęściej sprecyzowane są – w przypadku dróg publicznych – w kodeksie cywilnym i ustawie o gospodarce nieruchomościami. Ustawa drogowa jest przepisem szczególnym, wielokrotnie odmiennie regulującym kwestie prawne zawarte w przytoczonych przepisach ogólnych,  uwagi na cel regulacji. O tych wyjątkach będzie mowa przy okazji omawiania poszczególnych artykułów ustawy. Zatem w przypadku zajmowania się drogami publicznymi reguły stosowania prawa są następujące : najpierw analizujemy treść przepisów zawartych w ustawie drogowej a w przypadku braku regulacji w tym akcie prawnym – stosujemy przepisy ogólne.

Ustawa o drogach publicznych należy do systemu prawa administracyjnego, zatem wszelkie reguły muszą być precyzyjnie sformułowane.

Koniecznym warunkiem natury ogólnej, nie koniecznie ustalonym w ustawie drogowej jest fakt, że ustawa ta jest aktem prawnym, określającym warunki techniczne, dotyczące zarządzania drogami –tj.: planowanie, budowę, modernizację ,utrzymanie i ochronę dróg- określonymi w art. 19 ust 1 i rozwiniętymi w art. 18 i 20 ustawy drogowej ( ustawodawcy umknął jakże istotny termin „przebudowa” który przewija się i w tej ustawie).

Doprecyzujmy:

Zakres przedmiotowy  ograniczeń określonych w ustawie o drogach publicznych  sprowadza się do ograniczeń natury technicznej, mających na celu ochronę infrastruktury technicznej dróg – tych publicznych-co jest zaznaczone w tej ustawie, jak też przepisach wykonawczych do niej.

„Nietechniczne ograniczenia” dotyczą innych przepisów niekoniecznie szczególnych , odnoszących się do dróg. Takim sztandarowym  „przepisem szczególnym” a nietechnicznym- jest Ustawa prawo o ruchu drogowym, która porządkuje i reguluje zasady użytkowania  dróg publicznych. Akty te, co do zasady, jako dotyczące tego samego problemu, z jednej strony w ujęciu technicznym i w ujęciu użytkowym z drugiej, powinny być spójne . To jest kolejny postulat na rzecz kompatybilności systemu prawa.

Uwarunkowaniami natury szczególnej, dotyczącymi innego korzystania z dróg publicznych- chodzi głównie właśnie o uwarunkowania techniczne- są przepisy szczególne ustawy drogowej np. art. 39 in fine dotyczące zasad zajęcia pasa drogowego. Są to przepisy natury przedmiotowej, wynikające z jakiegoś problemu-najczęściej  natury technicznej, który wymaga rozwiązania w toku użytkowania dróg publicznych. Tego typu rozwiązania  mogą się znaleźć w innych aktach prawnych ( np. odnoszących się do skrzyżowania szlaków kolejowych z drogowymi.)Są też rozwiązania szczególne ale i natury podmiotowej, w ocenie autora będące wyjątkami zapewne słusznymi ( ?!), które zarządca dróg winien stosować w toku swojej działalności (np. budowa urządzeń telekomunikacyjnych i związanej z tym konieczności regulacji zawartych w aktach prawnych, dotyczących tego przedmiotu). Uwaga ogólna: kwestia ta będzie przedmiotem naszego zainteresowania przy okazji komentowania art. 39 ustawy drogowej.

5. ”zaliczona na podstawie niniejszej ustawy do jednej z kategorii dróg”

W tym przypadku konieczne jest odwołanie się do kolejnych przepisów tej ustawy, regulujących kategoryzację drogi – art. 5 do 10 ustawy-regulujących zasady nadania drogom publicznym kategoryzacji – odpowiednio: drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe, gminne i pozostające poza tym schematem drogi wewnętrzne. W tym miejscu zasygnalizujemy temat który będzie przedmiotem omawiania w odniesieniu do tych artykułów.

Podsumowanie:

Powyższych pięć punków stanowi tzw. ustawową definicję drogi publicznej. Każdy podmiot/osoba/stosujący prawo w zakresie określonym tą ustawą o drogach publicznych i nie tylko ( wszak ustawa ta jest częścią systemu prawa ) winien ją stosować. Niekoniecznie tak musi być, bywa że w innych ustawach celem uregulowania kwestii rozstrzygnięcia odrębnych regulacji tworzona jest inna definicja odnosząca się konkretnie do danego problemu. W takim przypadku treść takiego zapisu opatrzona jest wstępem, mówiącym że np. dla potrzeb tej ustawy termin ten oznacza…( tu następuje treść takiej definicji określonej dla potrzeb tej ustawy). Nie inaczej jest w przypadku ustawy o drogach publicznych, gdzie analogiczny zwrot w art. 4 określono następująco: „Użyte w ustawie określenia oznaczają”. Przykładem takiej sytuacji jest ustawa prawo o ruchu drogowym gdzie  w art. 2 ust 1 i 1a czytamy:

„Użyte w ustawie określenia oznaczają:

1) droga – wydzielony pas terenu składający się z jezdni, pobocza, chodnika, drogi dla pieszych lub drogi dla rowerów, łącznie z torowiskiem pojazdów szynowych znajdującym się w obrębie tego pasa, przeznaczony do ruchu lub postoju pojazdów, ruchu pieszych, jazdy wierzchem lub pędzenia zwierząt;

1a) droga publiczna – drogę w rozumieniu art. 1 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 2068, z późn. zm.);…”( pkt od2 do 10  a także i następne definiują  bardziej szczegółowe tożsame do ustawy drogowej ale tak jak wskazano wyżej w zgodzie z przeznaczeniem kodeksu drogowego

 Ważne jest, by te definicje nie były sprzeczne ze sobą a uzupełniały się.

Powyższą definicję można uznać za definicję podstawową i  w przypadku tej ustawy stanowi ona jednocześnie określenie zakresu przedmiotowego  ustawy i stanowi także ogólne przedstawienie tematu, którym jest przekazany wszystkim nakaz a także pozwolenie korzystania z dróg publicznych zgodnie z uporządkowanymi zasadami, których rozwinięcie znajduje się w kolejnych zapisach tej ustawy.

Siłą rzeczy przepis ten jest przepisem ogólnym, ale i na tej podstawie tzw. Adresat normy prawnej winien się zorientować, że są drogi publiczne z których może korzystać każdy ( w tym przypadku w ujęciu technicznym a nie na zasadach uczestnictwa w ruchu drogowym) zgodnie z regułami określonymi w tej ustawie i przepisach niższego rzędu, wydanymi na jej podstawie ( na mocy tzw. delegacji ustawowej) lub też w przepisach szczególnych.

 Mec. Ryszard Kulik